Có thể bạn biết cái cảm giác thức dậy với một đống tin nhắn chưa đọc trong điện thoại. Lịch làm việc thì đầy ắp các cuộc hẹn, đôi khi được đánh dấu hai, ba lần. Bạn thấy thật bận bịu. Và cảm thấy mình được việc. Nhưng cuối cùng thì, bạn vẫn thấy thiếu một cái gì đó. Bạn cố tìm xem đó là gì. Nhưng trước khi tìm ra, ngày tiếp theo lặp lại y chang. Đó là những gì tôi từng cảm thấy hai năm trước. Tôi thấy căng thẳng; thấy lo lắng, thấy mình như đang mắc kẹt. Thế giới quanh tôi chuyển động quá nhanh Và tôi không biết mình phải làm gì. Tôi bắt đầu tự hỏi: Làm cách nào để bắt kịp mọi thứ? Làm cách nào để tìm được sự mãn nguyện, trong một thế giới chuyển động nhanh như thậm chí, nhanh hơn ta nghĩ?
Tôi đã định bỏ cuộc, đến một ngày, tôi thấy quyển sách này. “Đạo Đức Kinh: Sách về Đạo và Đức.” Đây là tư tưởng triết học cổ đại Trung Hoa được viết ra cách nay hơn 2.600 năm. Đến giờ, đây là quyển sách mỏng nhất, bé nhất trên kệ sách . Chỉ có 81 trang. Mỗi trang có một bài thơ ngắn. Tôi nhớ đã lật đến một bài thơ đặc biệt. Nó đây. Thật đẹp, phải không?
“Bậc thượng thiện giống như nước. Làm lợi vạn vật mà không tranh giành. Lựa chỗ thấp mà trú ngụ. Trong tâm tính, nó thâm sâu. Trong diễn đạt, nó trung thực. Bị ngăn trở, nó vẫn mềm mỏng. Chịu dẫn dắt, nó không kiểm soát. Lúc hành động, nó hoà hợp với thời. Hài lòng với chính mình Nên nước không bao giờ lầm lỗi.”
Wow! Tôi vẫn nhớ khi lần đầu đọc bài thơ này. Tôi cảm thấy rùng mình dọc xương sống. Tôi vẫn có cảm giác này khi đọc nó cho các bạn. Sự lo lắng và căng thẳng của tôi đột nhiên biến mất. Kể từ ngày đó, tôi cố áp dụng các ý niệm trong bài thơ này vào cuộc sống của mình. Và hôm nay, tôi muốn chia sẻ với các bạn ba bài học mà tôi rút ra từ triết lý của nước – ba bài học mà tôi tin đã giúp tôi tìm được sự mãn nguyện trong hầu hết những việc mình làm.
Bài học đầu tiên là sự khiêm nhường. Khi ta nghĩ về nước chảy ở một dòng sông, nước luôn chảy dưới thấp. Nước giúp cây cối phát triển và giúp muôn thú sinh sống. Nước không hề thu hút sự chú ý về mình, nước cũng không cần bất kỳ phần thưởng nào. Nước khiêm nhường. Nhưng nếu không có sự đóng góp khiêm nhường của nước, cuộc sống mà ta biết sẽ không thể hiện hữu. Sự khiêm nhường của nước dạy tôi vài điều quan trọng. Nó dạy tôi rằng thay vì hành xử như thể tôi biết rõ mình đang làm gì hay tôi biết hết mọi câu trả lời, Hoàn toàn ổn khi nói: “Tôi không biết. Tôi muốn học thêm nữa, và tôi cần bạn giúp.”
Nó cũng dạy tôi rằng, thay vì khoe khoang những gì đạt được, khuyến khích người khác thành công cũng khiến ta cảm thấy mãn nguyện. Nó dạy tôi rằng, thay vì làm những điều để vượt lên phía trước, sẽ đáng giá và ý nghĩa hơn nếu giúp người khác vượt qua khó khăn để đi đến thành công. Thái độ khiêm nhường ấy đã giúp tôi có được nhiều mối quan hệ tốt đẹp hơn với những người xung quanh. Tôi thực sự quan tâm đến các câu chuyện và trải nghiệm khiến họ trở nên độc đáo và tuyệt diệu. Cuộc sống trở nên vui hơn, vì mỗi ngày, tôi khám phá thêm nhiều điều thú vị, nhiều ý tưởng và giải pháp mới cho các vấn đề tôi chưa từng biết. Tất cả nhờ vào ý tưởng và sự giúp đỡ của những người khác. Mọi dòng chảy rồi sẽ về với biển vì biển thấp hơn các dòng chảy đấy. Sự khiêm nhường cho nước quyền năng. Nhưng tôi nghĩ nó giúp ta giữ được sự tỉnh táo để hiện hữu, để học và chuyển hóa từ câu chuyện của những người quanh mình.
Bài học thứ hai mà tôi học là hòa hợp. Khi dòng nước chảy về phía tảng đá, nó chảy vòng qua đá. Nước không bực bội, Nước không giận dữ, Nước không khó chịu. Thực sự là nước không tỏ thái độ gì. Khi đối mặt với trở ngại, nước sẽ tìm ra cách giải quyết, không áp lực, không đối đầu. Khi ngẫm nghĩ về điều này, tôi bắt đầu hiểu ra tại sao mình căng thẳng. Thay vì hòa hợp với môi trường xung quanh, tôi chống lại nó. Tôi buộc mọi thứ thay đổi vì cho rằng mình phải thành công hay để thể hiện bản thân. Cuối cùng thì, không gì thay đổi. Và tôi càng bực bội. Chuyển sự chú ý từ đạt được nhiều thành công hơn, sang nhiều hòa hợp hơn, ngay lập tức, tôi cảm thấy bình tĩnh và tập trung.
Tôi bắt đầu tự hỏi: Cách cư xử này có khiến tôi, và môi trường xung quanh hòa hợp hơn? Điều này có phù hợp với bản chất của tôi? Tôi trở nên thoải mái hơn, đơn giản là chính mình, thay vì cố trở thành một người mà tôi mong đợi. Công việc trở nên dễ dàng hơn, vì tôi không còn chú ý vào những việc mình không thể điều khiển mà chỉ làm những gì có thể. Tôi ngừng tranh đấu với bản thân, tôi học cách làm việc với hoàn cảnh để tìm cách giải quyết vấn đề.
Bài học thứ ba tôi học được từ triết lý về nước là sự cởi mở. Nước sẵn sàng thay đổi. Tùy theo nhiệt độ, nước có thể ở thể lỏng, rắn hoặc khí. Tùy theo vật chứa, nước có thể là bình trà, chiếc tách hay bình hoa. Thực tế, khả năng thay hình đổi dạng và sự uyển chuyển giúp nước tồn tại bao đời, dù môi trường xung quanh có thay đổi. Chúng ta sống trong thời đại liên tục thay đổi. Không còn có thể trông mong sự ổn định ở mỗi một công việc hay chỉ theo đuổi mỗi một nghề. Chúng ta cũng được trông đợi luôn tự đổi mới kỹ năng để giữ được giá trị.
Tại nơi làm việc, chúng ta tổ chức các cuộc “hackathon”, nơi các nhóm nhỏ hay các cá nhân cùng nhau giải quyết công việc trong khung thời gian nhất định. Điều làm tôi thấy thú vị là những nhóm thắng cuộc thường không phải là nhóm có các thành viên giàu kinh nghiệm, mà gồm các thành viên luôn sẵn sàng học hỏi, sẵn sàng quên để học, và sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau, xoay trở để giải quyết các tình huống luôn thay đổi. Cuộc sống đôi khi giống như “hackathon”. Mỗi người chúng ta phải tiến bước, mở lòng và cùng tạo nên hiệu ứng. Ta có thể nấp mình đằng sau cánh cửa đóng kín, tiếp tục bị tê liệt vì những suy nghĩ hạn hẹp: “Tôi sẽ chẳng bao giờ có thể bàn về triết học Trung Hoa trước đám đông.”
